پهنه‌بندی مخروط‌های واریزه‌ای و دامنه‌های تالوسی در حوضة آبریز آق‌لاقان‌چای (در دامنة جنوب شرقی کوه سبلان)

مخروط‌های واریزه‌ای نوعی از حرکت دامنه‌ای، به‌ویژه در مناطق کوهستانی می‌باشند که خیلی سریع حرکت می‌کنند و بسیار خطرناک هستند. در حوضة آبریز آق‌لاقان‌چای به سبب وجود سنگ‌های آتشفشانی هوازده، توپوگرافی کوهستانی، حاکمیّت شرایط اقلیمی با نوسان دمای بالا و تعداد روز یخبندان زیاد و عملکرد نیروهای زمین‌ساختی مخروط‌های واریزه‌ایو دامنه‌های تالوسی از حرکات توده‌ای بسیار فعّال هستند؛ لذا، یکی از مهم‌ترین عوامل در بالابردن توان رسوب‌دهی آبراهه‌ها در منطقة مخروط‌های واریزه‌ایو دامنه‌های تالوسی هستند. وقوع این پدیده هرساله منجر به فرسایش شدید خاک و پرشدن مخزن سدّ یامچی واقع در پایین‌دست حوضه می‌شود. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و پهنه‌بندی مخروط‌های واریزه‌ای و دامنه‌های تالوسی است. در این مطالعه، ابتدا با بررسی‌های میدانی و مطالعة منابع، یازده عامل به عنوان عوامل مؤثّر برای ایجاد مخروط‌های واریزه‌ای و دامنه‌های تالوسی در منطقه شناسایی شدند. این عوامل شامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از جادّه، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، بارش، تعداد روزهای یخبندان، نوسان دما، کاربری اراضی و خاک است؛ سپس لایه‌های اطّلاعاتی توسّط سامانة اطّلاعات جغرافیایی تهیّه گردید. تحلیل نهایی با استفاده از روش ویکور به عنوان یکی از روش‌های تحلیل تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شد. در نهایت نقشة پهنه‌بندی در 5 طبقة بسیار پرخطر تا بسیار کم‌خطر تهیّه شد. با توجّه به نقشة پهنه‌بندی به ترتیب 72/2761 و 30/7854 هکتار از مساحت حوضه در دو طبقة بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. اغلب نواحی دارای خطر زیاد و بسیارزیاد، در سازندهای آتشفشانی هوازده، شیب‌های بین 35%-30%، دامنه‌هایی با پوشش گیاهی کم و مشرف بر درّه‌ها قرار دارند.